Bài ca hái chè của người Sán Dìu

Trong văn hoá ẩm thực truyền thống của người Sán Dìu thì tục uống nước chè đã có từ lâu đời. Cây chè thường được trồng ở quanh nhà, trên các khu đất, đồi cao thoáng mát. Hàng năm cây chè phát triển mạnh vào dịp đầu xuân đến hết mùa thu, người ta hái lộc non đem về rang ( xao) bằng chảo gang cho thật khô rồi để vào ống tre, vỏ bầu khô, hũ sành nút kín bảo quản để dùng pha nước uống quanh năm. Chè có vị chát, ngọt mát, khi pha nước có màu xanh đậm. Thói quen uống chè của người Sán Dìu thường là để giỏ ủ cho trà nóng lâu, pha vào ấm xuyến.

Thông qua công việc hái chè (Chác SlàC) đã khái quát lên hiện tượng thời tiệt trong năm, mùa xuân tiết trời ấm áp, cây cỏ đâm chồi nảy lộc, mùa hè bước vào vụ gieo cấy, tháng mưa nhiều, nước từ đồng cao đổ xuống ruộng thấp; mùa thu lá vàng rơi; mùa đông ngày nắng đêm sương và đồng thời là mùa kết trái gieo mầm cho mùa sau…

Hình ảnh cây chè và công việc hái chè quanh năm đã đi vào dân ca đồng bào Sán Dìu như cơm ăn nước uống hàng ngày.

Sau đây là bài ca hái chè do cụ Lâm Thị Sáu 70 tuổi là nghệ nhân hát dân ca dân tộc Sán Dìu ở xã Ngọc Thanh – Thị xã Phúc Yên – Vĩnh Phúc sưu tầm và dịch ra tiếng phổ thông:

Bài 1: Tháng Giêng hái chè, chưa có chè
Rừng, đồi chè chưa nhú lộc non
Vào tới rừng chè chưa nảy lộc non
Ta mình dắt tay quay trở về.

Bài 2: Tháng hai hái chè, thời đúng lúc
Rừng, đồi chè nảy lộc non
Bên này hái đi bên kia đến
Vui đùa ca hát quên mệt mỏi

Bài 3: Tháng ba hái chè, lá chè xanh
Chị em chuyện trò cùng vui vẻ
Hai đầu tản ra như hoa nở
ở giữa chụm vào là người hái chè

Bài 4: Tháng tư hái chè là tháng mưa
Mặt nước mênh mang xót trong lòng
Người ta nói rằng năm nay mưa đến sớm
Không được gặp mặt cùng họ hàng

Bài 5: Tháng năm hái chè, ngày con nước
Đưa thuyền đánh trống loạn tim gan
Ta với mình cùng vui đua thuyền
Hai người chung tay đẩy thuyền lên.

Bài 6: Tháng sáu hái chè, lá đã vàng
ở ruộng đã có chàng trai cấy cày.
Không đi hái chè, chè quá lứa
Chẳng đi hái hoa, hoa cũng tàn

Bài 7: Tháng bảy hái chè, không đúng lúc
Rừng, đồi chè chẳng có lộc non
Lộc non chưa có lá già thời khô
Sang năm lên rừng hái quả chè

Bài 8: Tháng tám hái chè gặp quả chè
Hái chè chẳng được, dạ thêm sầu
Trở về chè đã nảy lộc non
Người trước hái chè truyền đời sau

Bài 9: Tháng chín hái chè lá chè vàng
ở trong vườn chè ta tìm gặp nhau
Viết thư về báo với mẹ già
Ta ở vườn chè chẳng biết lối ra.

Bài 10: Tháng mười hái chè tuyết đã rơi
Giẫm lên gốc cỏ đi trên tuyết
Em mà chẳng tin, chúng mình cùng đi
ở từng ngọn cỏ tuyết trắng phau

Bài 11: Tháng mười một hái chè quả chín vàng
Quả chè thu về được mấy là
Bốn là gánh đến chợ để bán
Còn lại năm là trồng rừng phía nam

Bài 12: Tháng mười hai hái chè lá chè vàng
Quả chè kết đầy dưới tán lá
Trở về chè đã nảy lộc non
Sang năm ta lại cùng vui hái chè.