Một thời gian dài, hệ sinh thái đầm Thị Nại (Bình Định) bị hủy hoại nghiêm trọng bởi sự khai thác quá mức của con người, khiến nguồn lợi thủy sản (NLTS) bị suy giảm và cạn kiệt. Trước thực trạng này, Sở Thủy sản Bình Định đã triển khai dự án: “Phục hồi sinh thái và khai thác, sử dụng hợp lý nguồn lợi vùng Cồn Chim – đầm Thị Nại”. Sau 3 năm triển khai, dự án đã góp phần giúp hệ sinh thái đầm Thị Nại dần hồi phục.
Hệ sinh thái bị tổn thương
Đầm Thị Nại rộng 5.060ha, nằm ở vùng cửa sông, có bãi triều rộng nên hệ sinh thái khá phong phú và đa dạng. Trước đây, đầm có đến 1.000ha rừng ngập mặn và 200ha thảm cỏ biển.
Theo khảo sát của ngành thủy sản Bình Định, đầm Thị Nại từng là nơi sinh sống của 119 loài cá, 14 loài tôm và hàng chục loài thủy – hải sản có giá trị. Riêng khu vực Cồn Chim (thuộc địa phận xã Phước Sơn – Tuy Phước), trước đây là rừng ngập mặn, nơi trú ngụ của các loài chim quý như cò, vạc đen, nhạn, lau chau…
Với NLTS đa dạng và phong phú như vậy, từ bao đời nay, đầm Thị Nại là nguồn sống của hàng ngàn cư dân quanh vùng. Tuy nhiên, đây cũng chính là một trong những nguyên nhân khiến đầm bị hủy hoại bởi sự tận diệt của người dân. Hầu như toàn bộ diện tích rừng ngập mặn bị xóa sổ. Thay vào đó là những ao nuôi trồng thủy sản thâm canh, bán thâm canh. Theo số liệu thống kê, hiện diện tích nuôi trồng thủy sản ở đầm Thị Nại đã vượt gấp đôi so với hệ số bền vững cho phép.
So với 10 năm trước, số lượng tàu thuyền khai thác trong đầm đã tăng 25-30%. Điều đáng nói là nhiều hộ dân đã sử dụng các phương pháp đánh bắt bị cấm như xung điện, xiết máy để khai thác, tận diệt NLTS. Theo nghiên cứu của Viện Hải dương học Nha Trang, hiện nay năng suất khai thác tự nhiên ở đầm Thị Nại đã giảm sút nghiêm trọng. Cụ thể, năng suất nhuyễn thể giảm 67%, tôm 65%, cá 47%, cua – ghẹ 25%…
Nỗ lực khôi phục
Trong những năm qua, ngành thủy sản Bình Định đã có nhiều nỗ lực trong việc phục hồi hệ sinh thái đầm Thị Nại, trong đó đáng chú ý là dự án “Phục hồi sinh thái và khai thác, sử dụng hợp lý nguồn lợi vùng Cồn Chim – đầm Thị Nại” được triển khai từ năm 2004. Mục tiêu của dự án là thiết lập, phục hồi sinh thái, bảo tồn nguồn lợi ở khu vực Cồn Chim và bảo đảm việc khai thác hợp lý để duy trì NLTS trong đầm, tái tạo NLTS, xử lý ô nhiễm và tạo cảnh quan môi trường cho toàn khu vực đầm.
Công việc đã được tiến hành khá hiệu quả và nhanh chóng. Trong đó, tập trung trồng và chăm sóc rừng ngập mặn; triển khai các mô hình thực nghiệm; tăng cường công tác truyền thông về hiệu quả của việc phục hồi hệ sinh thái cho cư dân trong vùng…
Đến nay, Ban quản lý khu sinh thái Cồn Chim – đầm Thị Nại đã trồng được 50ha đước, 35ha rừng trồng tập trung. Ngoài ra, còn có 100ha rừng phân tán tại các bờ ao, đìa… xung quanh khu vực Cồn Chim. Qua khảo sát cho thấy, diện tích rừng ngập mặn phát triển khá tốt, tỉ lệ cây sống đạt trên 82%.
Cùng với việc tái tạo rừng ngập mặn, Ban quản lý còn tiến hành tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ con giống cho 9 hộ dân quanh đầm nuôi khảo nghiệm 0,7ha hàu thương phẩm. Quá trình khảo nghiệm thấy, môi trường nước ở khu vực này phù hợp với sự sinh trưởng và phát triển của hàu.
Cùng với công tác phục hồi, tái tạo hệ sinh thái, Ban quản lý còn tăng cường công tác truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng trong việc phục hồi hệ sinh thái, bảo tồn NLTS ở khu vực đầm Thị Nại. Qua đó, góp phần thay đổi hành vi của cư dân ven đầm trong việc khai thác, nuôi trồng, bảo quản nguồn lợi trong đầm một cách hợp lý, bền vững.
