Thách thức phát triển thị trường, thương hiệu tại Anh của ngành gỗ Việt Nam đang rất lớn khi Anh ban bố dự luật về chống mất rừng và suy thoái rừng.
Trao đổi với báo chí ngày hôm nay (23.10) về vấn đề này, ông Ngô Sỹ Hoài – Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết Anh là một quốc gia có ngành công nghiệp gỗ phát triển rất sớm nên họ soi xét rất kĩ khi đưa ra quyết định một sản phẩm gỗ xuất khẩu vào thị trường này.
Ngoài ra, Anh là quốc gia đặc biệt quan tâm đến những vấn đề liên quan đến giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo tồn rừng và giảm phát thải khí nhà kính. Tuy đã rời khỏi EU, nhưng mối quan tâm của Anh với những sáng kiến, những quá trình toàn cầu liên quan đến bảo vệ môi trường có lẽ là không chấm dứt, thậm chí là còn có thể tăng cường hơn nữa.
“Đáng chú ý, gần đây, EU thông qua quy định về chống mất rừng và suy thoái rừng, dù Anh không phải thành viên của EU và không có nghĩa vụ thực hiện những quy định, hiệp định mới này, song tôi nghĩ rằng họ sẽ đeo đuổi những quy định mà các văn bản pháp quy này đặt ra. Do đó, khi xuất khẩu gỗ vào thị trường EU ngoài yếu tố về chất lượng, sức cạnh tranh của sản phẩm, chúng ta cần đặc biệt chú ý tới những vấn đề liên quan đến gỗ hợp pháp để đảm bảo nguyên liệu gỗ mà chúng ta chế biến ra để xuất khẩu vào thị trường Anh phải là sản phẩm được khai thác hợp pháp”, ông Hoài cho hay.
Bên cạnh đó, theo ông Hoài, phía Việt Nam cần tuân thủ một loạt quy định khác như quy định về giảm phát thải khí nhà kính, quy định giảm CO2 và các quy định về sản xuất xanh, thương mại xanh nên thách thức sẽ rất lớn. Ông Hoài cũng hoàn toàn tin tưởng rằng các doanh nghiệp Việt Nam với năng lực thực tế đã được khẳng định trên thương trường trong gần 20 năm nay.
“Hơn thế, với sự có mặt của sản phẩm gỗ của chúng ta tại rất nhiều quốc gia khó tính trong đó có Anh, thì những câu chuyện liên quan đến rào cản về môi trường, quản lý rừng bền vững, bảo tồn đa dạng sinh học, thương mại xanh đối với nhóm sản phẩm gỗ chúng ta có thể có năng lực vượt qua được”, ông Hoài cho hay.
Gỗ và sản phẩm gỗ là một trong các mặt hàng xuất khẩu mạnh sang thị trường Vương quốc Anh khi Hiệp định UKVFTA mở cửa ưu đãi với thuế suất 0% trong vòng 5 năm. Đến nay, ngành gỗ Việt Nam đã tận dụng được ưu đãi từ hiệp định này trong hoạt động xuất khẩu.
Thống kê, 9 tháng đầu năm nay, Việt Nam đã xuất khẩu sang thị trường Anh được gần 140 triệu USD sản phẩm gỗ, khoảng gần 30 triệu USD các loại lâm sản ngoài gỗ. Như vậy, tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành hàng gỗ từ Việt Nam sang thị trường Anh là khoảng 170 triệu USD, và dự báo cả năm nay có thể xuất khẩu sang Anh Quốc được khoảng 230 triệu USD. Theo đó, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ sang Anh đang hiếm khoảng 1,5% tổng kim ngạch gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam. Như vậy, tổng giá trị xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam vào thị trường Anh đang chiếm tương đương 1% tổng giá trị nhập khẩu của quốc gia này. Xuất khẩu sản phẩm gỗ của Việt Nam vào Anh cao hơn so với mức bình quân của tất cả các ngành hàng của chúng ta. Tuy nhiên, con số trên quả thực vẫn rất khiêm tốn.
“Sau thời gian thực thi UKVFTA, đối với ngành gỗ, theo tôi có hai tác động khá tích cực. Trước hết, là tác động trực tiếp, Việt Nam được hưởng thuế xuất ưu đãi trong vòng 5 năm tới tất cả sản phẩm gỗ với mức tiến về 0%. Như vậy, Việt Nam có lợi thế so sánh so với các nước khác cũng đang xuất khẩu sản phẩm này vào thị trường Anh. Thứ hai là hiệu ứng lan tỏa. Anh là quốc gia có nền công nghiệp chế biến và thương mại gỗ chế biến và phát triển rất sớm và Anh là cửa ngõ vào EU, thậm chí là vào phần còn lại của thế giới. Một khi đưa được sản phẩm vào thị trường Anh thì đã chứng tỏ được năng lực của doanh nghiệp Việt và không có lý gì mà doanh nghiệp Việt không thể đưa được sản phẩm vào phần còn lại của thế giới”, ông Hoài cho hay.
Để xây dựng thương hiệu và gia tăng thị phần trên thị trường Anh, ông Hoài cho rằng hiện nay, trong xây dựng thương hiệu ngành gỗ đang có hai khó khăn. Thứ nhất, hầu hết doanh nghiệp đều sản xuất theo kiểu gia công theo các đơn hàng, mẫu mã từ khách hàng nước ngoài, doanh nghiệp Việt chưa chủ động tung ra những mẫu mã, thiết kế mang giá trị văn hóa Việt. Trong khi, chi phí bỏ ra để có bản quyền sản xuất cái ghế, bàn còn cao hơn so với lợi nhuận được hưởng từ sản phẩm đó.
Thứ hai là năng lực xúc tiến thương mại của doanh nghiệp Việt còn hạn chế cả ở tầm quốc gia lẫn hiệp hội, doanh nghiệp. Vì năng lực xúc tiến thương mại còn hạn chế như vậy nên doanh nghiệp vẫn chưa có được thương hiệu quốc gia với sản phẩm gỗ Việt, chưa có được thương hiệu đối với từng doanh nghiệp cũng như từng sản phẩm. Cũng vì năng lực xúc tiến thương mại còn yếu kém nên doanh nghiệp thường thụ động, chờ đợi khách hàng đến và họ đưa mẫu mã đề nghị gia công, chưa chủ động nghiên cứu, tiếp cận từng đối tượng khách hàng và có được sản phẩm make in Vietnam.
Từ thực tế đó, doanh nghiệp cần tăng cường năng lực xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu của Việt Nam. Tuy nhiên, không thể giải quyết một sớm một chiều mà cần sự vào cuộc của các Bộ, ngành, doanh nghiệp.
Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam đặc biệt chú ý đến việc tăng cường năng lực thương mại, chủ động tổ chức các hội chợ lớn. Bởi năm qua có khá nhiều hội chợ về sản phẩm gỗ xuất khẩu về máy móc và công nghệ chế biến gỗ để các nhà sản xuất Việt Nam có thể tiếp cận được với khách hàng, công nghệ, thiết bị và có giao lưu trao đổi trực tiếp với người mua.
“Đối với doanh nghiệp, chúng tôi thấy rằng các doanh nghiệp chưa chú trọng đến việc đào tạo nhân lực, nguồn lực có đam mê, tài năng để chủ động hơn trong việc thiết kế mẫu mã và xây dựng thương hiệu. Nếu chúng ta cứ chấp nhận làm ăn như hiện nay, không có những chuyển đổi mạnh mẽ sang phát triển theo chiều sâu thì sẽ gây thiệt thòi cho sản phẩm tại thị trường Anh cũng như sức lực, chi phí bỏ ra”, ông Hoài cho hay.
Với việc đầu tư sản xuất để đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường, khi có được đơn hàng nước ngoài cần tăng cường cải thiện quản trị doanh nghiệp, tăng cường năng lực tiếp thị, xúc tiến thương mại và quan tâm đến xây dựng thương hiệu lâu dài nếu muốn phần lợi ích được hưởng trong từng sản phẩm tương xứng với công sức thì cần đầu tư những yếu tố đó. Có thể đó là giá trị vô hình nhưng rất quan trọng cho doanh nghiệp về lâu dài.
Trong thời gian tới, các bộ, ngành, hiệp hội và doanh nghiệp cần có sự liên kết tốt hơn để chuỗi cung ứng sản phẩm gỗ của thị trường Việt Nam đến thế giới, trong đó có thị trường Anh là một chuỗi cung ứng rất minh bạch, đảm bảo tuân thủ đầy đủ pháp luật của Việt Nam cũng như những cam kết quốc tế đã ký kết.
