Rừng chưa bình yên

ThienNhien.Net – Sau nhiều năm, vì những lí do khác nhau, trong đó có việc buông lỏng quản lý, diện tích rừng Tây Nguyên giảm sút. Việc Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo đóng cửa rừng, tại Hội nghị “Các giải pháp khôi phục rừng bền vững vùng Tây Nguyên nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2016-2020”, tổ chức tại Đắk Lắk ngày 20/6 chính là quyết tâm to lớn của Chính phủ đối với vấn đề hết sức hệ trọng này. Tuy nhiên, “đóng” thì phải “khóa”, có nghĩa là cần sự vào cuộc quyết liệt của các ngành chức năng cũng như chính quyền địa phương.

Những cánh rừng bị xẻ thịt.
Những cánh rừng bị xẻ thịt.

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị “các giải pháp khôi phục rừng bền vững vùng Tây Nguyên nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2016-2020”, ngày 20-6, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo chính quyền địa phương các tỉnh Tây Nguyên cần rà soát lại toàn bộ việc cấp phép cho các doanh nghiệp thực hiện dự án trên đất rừng, qua đó phát hiện, xử lý nghiêm những đơn vị để xảy ra sai phạm trong công tác quản lý, bảo vệ rừng, không để xảy ra tình trạng các doanh nghiệp lợi dụng việc cấp phép dự án để tàn phá rừng; các cấp, các ngành cần vào cuộc quyết liệt hơn để nhằm ngăn chặn, xử lý kịp thời có hiệu quả nạn phá rừng. Yêu cầu cấp ủy chính quyền các địa phương phối hợp cùng các lực lượng chức năng như Công an, Kiểm sát, Tòa án, Quân đội, Kiểm lâm…vào cuộc để đấu tranh có hiệu quả với nạn phá rừng; làm rõ trách nhiệm và đưa ra xử lý nghiêm đối với các cá nhân và tập thể thực hiện nhiệm vụ quản lý, bảo vệ rừng nhưng để xảy ra nhiều sai phạm, để mất rừng.

Trung ương quyết liệt, địa phương có vào cuộc?

Trong những năm qua việc chỉ đạo giữ rừng Tây Nguyên luôn được nhắc tới, nhưng rừng vẫn bị xẻ thịt, hàng loạt vụ phá rừng quy mô lớn liên tiếp xảy ra mà lực lượng kiểm lâm, cơ quan chính quyền địa phương lại thiếu sự vào cuộc.  Năm 2014, Tây Nguyên có 3,3 triệu hécta rừng thì đến nay chỉ còn hơn 2,5 triệu hécta.

Trước giờ đóng cửa rừng, chúng tôi đến xã vùng biên Mô Rai, huyện Sa Thầy (Kon Tum) nơi có 9 đơn vị được cấp phép chuyển đổi đất rừng lớn nhất tỉnh với diện tích hơn 37.500ha. Dù tỉnh Kon Tum đã tạm dừng việc cấp phép dự án chuyển đổi rừng trồng cao su và thực hiện lệnh đóng cửa rừng nhưng gỗ rừng vẫn hàng ngày tuồn ra khỏi địa bàn xã Mô Rai.

Theo quốc lộ 14C từ huyện Ngọc Hồi vào xã Mô Rai, dọc tuyến đường những chiếc xe cần cẩu vẫn ngang nhiên hoạt động vận chuyển gỗ ra khỏi rừng. Nhiều xe tải nặng cũng tham gia chở gỗ khiến quốc lộ này tan nát, trơ sỏi đá. Khu vực rừng Vườn Quốc gia Chư Mon Ray nằm cạnh quốc lộ 14C cũng xuất hiện nhiều toán lâm tặc canh giữ cho nhau vào đây chặt gỗ. Ở xã vùng sâu này, chuyện lâm tặc hay ai chở gỗ từ rừng ra là chuyện không hiếm.

Ông Bùi Thanh Bình – Chánh Văn Phòng UBND tỉnh Kon Tum cho biết, cách đây vài năm UBND tỉnh Kon Tum cũng xây dựng Đề án bảo vệ và phát triển rừng. Tuy nhiên, suốt thời gian qua rừng tại tỉnh Kon Tum vẫn liên tục bị xẻ thịt, hàng trăm hécta rừng bị xóa sổ. Và điều dư luận quan tâm, sau chỉ đạo đóng cửa rừng của Thủ tướng, rừng ở đây sẽ được bảo vệ vững chắc. 070716_rung2

Rừng giàu và rừng nghèo

Theo chủ trương của Chính phủ, từ năm 2009-2020, Tây Nguyên sẽ trồng mới 100.000ha cao su. Nhưng các địa phương nơi đây lại vội vàng chuyển đổi rừng một cách ồ ạt để trồng cao su, dẫn đến cuối năm 2015, diện tích cao su toàn vùng đã lên tới 164.000ha. Nhiều cánh rừng giàu có, xanh tốt bỗng nhiên bị xếp loại rừng “nghèo” để chuyển sang trồng cao su.

Do việc khảo sát không kỹ, nhiều cánh rừng “giàu” ở Gia Lai bỗng chốc biến thành rừng “nghèo” khi giao cho các doanh nghiệp. Mặc dù được xếp vào loại rừng nghèo, nhưng trên thực tế, mật độ cây rừng ở đây rất dày, cây rừng có đường kính từ 15-60cm, cùng nhiều loại gỗ quý hiếm.

Trong chuyến đi về huyện Ea H’leo, chúng tôi tìm đến Dự án trồng cao su của Công ty TNHH Sản xuất – Thương mại – Dịch vụ – Xuất nhập khẩu Kim Huỳnh. Vào năm 2010, Công ty này được tỉnh giao 778ha đất lâm nghiệp tại tiểu khu 120, 121 của xã Ea Tir để khoanh nuôi bảo vệ rừng và trồng cao su. Ông Nguyễn Văn Trừ- cán bộ trạm bảo vệ rừng của Công ty Lâm nghiệp Chư Pả, đóng cạnh đó cho biết: “Khu vực rừng đó có trữ lượng gỗ rất lớn, nhưng không biết vì sao tỉnh lại cho chuyển đổi. Trong khi đó, khu vực được giao cho công ty khoanh nuôi, bảo vệ thì cũng bị người dân chặt phá không thương tiếc”.

Theo quy hoạch của tỉnh Gia Lai đến năm 2015, diện tích đất rừng chuyển đổi sang trồng cao su là trên 66.000ha, trong đó có hơn 51.000ha rừng tự nhiên nghèo. Qua đó, tỉnh đã cấp phép cho 44 dự án trồng cao su cho 17 doanh nghiệp thuê trồng tại 5 huyện gồm: Chư Prông, Chư Pưh, Đức Cơ, Ia Grai và Ia Pa. Phấn đấu đến năm 2015, chương trình chuyển đổi trồng cao su sẽ hoàn tất nhưng đến nay chỉ trồng được một nửa so với kế hoạch, trồng hơn 25.000ha. Trong quá trình triển khai dự án, nhiều doanh nghiệp còn tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất khi chưa được UBND tỉnh cho phép.

Có một thực tế đáng buồn, nhiều cánh rừng khộp không thích hợp cho việc chuyển đổi trồng cao su nhưng tỉnh Đắk Lắk và Gia Lai vẫn cho doanh nghiệp khảo sát trồng cao su. Tại huyện Ea H’leo (Đắk Lắk), hai dự án trồng cao su của Công ty TNHH Hoàng Nguyễn và Công ty cổ phần Đầu tư Tân Tiến được giao trên những cánh rừng khộp nhiều sỏi đá, khó trồng cao su. Sau 3 năm được giao đất, Công ty TNHH Hoàng Nguyễn mới trồng được 80ha cao su hơn 1 tuổi nhưng cây xấu và phải trồng đi trồng lại vài ba lần. Còn dự án của Công ty cổ phần đầu tư Tân Tiến được giao chồng lên khu vực quy hoạch Khu du lịch Thác Bảy Tầng của huyện Ea H’leo. Nhiều cánh rừng khộp ở huyện Ea Súp (Đắk Lắk) cũng được giao trồng thí điểm cao su.

Và bên cạnh những kết quả đem lại từ các chính sách và chương trình phát triển như khai hoang làm kinh tế, di dân, thuỷ điện, khai khoáng, trồng cây công nghiệp… Rừng nhanh chóng bị cạn kiệt, nguồn nước càng khan hiếm, không gian sinh kế và văn hoá của các nhóm dân tộc tại chỗ bị thu hẹp đã làm cho đời sống của người dân ngày càng bấp bênh do phải phụ thuộc vào thị trường. Đóng cửa rừng Tây Nguyên là quyết định đúng đắn của Thủ tướng cần được thực hiện nghiêm túc.

Trong vòng 5 năm (từ 2010-2014), trữ lượng gỗ rừng khu vực Tây Nguỵên giảm hơn 57 triệu m3 (tương ứng giảm 17,4%), từ 327,5 triệu m3 năm 2010 xuống còn 270,5 triệu m3 năm 2015. Tình trạng phá rừng, khai thác rừng trái phép xảy ra nghiêm trọng. Năm 2015, các lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý 6.034 vụ vi phạm các quy định về bảo vệ, phát triển rừng, tăng 463 vụ so với năm 2014 (tương ứng 8,3% số vụ). Một số hành vi vi phạm chủ yếu là phá rừng trái phép; lấn chiếm rừng và đất rừng trái phép; khai thác gỗ và lâm sản trái pháp luật. Trọng điểm khai thác gỗ trái phép tập trung chủ yếu tại các khu vực còn nhiều rừng tự nhiên, khu vực biên giới, khu vực giáp ranh; các rừng đặc dụng. Chỉ tính trong 5 tháng đầu năm 2016, các lực lượng đã phát hiện và xử lý 1.724 vụ vi phạm các quy định về bảo vệ, phát triển rừng. Hiện các tỉnh Tây Nguyên có 2.062 cơ sở chế biến gỗ và đồ mộc, trong khi có tới 1.377 cơ sở sản xuất đồ mộc, thì chỉ có 685 cơ sở chế biến gỗ. Do phát triển mất cân bằng như vậy nên việc quản lý các cơ sở chế biến gỗ kém hiệu quả.