ThienNhien.Net – Khi vận hành toàn bộ vào năm 2015, nhà máy nhiệt điện Medupi ở Lephalale, Nam Mỹ sẽ thải ra 26 triệu tấn CO2/một năm. Và khi nhà máy Tata Ultra Mega ở miền Tây Ấn Độ đi vào sử dụng năm 2012, mỗi năm sẽ có 23,4 triệu tấn CO2 dự kiến được phát thải. Những dự án mà Ngân hàng Thế giới (WB) đầu tư này dường như đã đi ngược lại với những gì mà nó từng tuyên ngôn về chống biến đổi khí hậu.
Cả hai nhà máy được xếp vào hàng những nguồn thải khí nhà kính lớn nhất thế giới này – thải ra khối lượng khí CO2 tương đương với lượng mà các nước như Ireland và Na Uy phát thải – đều được xây dựng nhờ nguồn vốn tài trợ hơn 4 tỷ USD từ WB.
Số vốn mà WB tài trợ cho các dự án năng lượng hóa thạch như thế này, đặc biệt là than đá, đang tăng nhanh chưa từng có, mặc dù chỉ cách đây hai năm chính WB thừa nhận rằng biến đổi khí hậu đang là mối đe dọa lớn nhất đối với sự phát triển của các quốc gia nghèo.
Theo Trung tâm Thông tin Ngân hàng, WB đang tài trợ cho các dự án nhiên liệu hóa thạch lên tới mức kỷ lục với 6,3 tỷ USD trong năm tài chính 2010, trong khi số vốn này chỉ là 1,6 tỷ USD trong năm tài chính 2007. Tính riêng vốn tài trợ cho các dự án nhiệt điện dùng than đá trong năm 2010 cũng ở mức kỷ lục 4,4 tỷ USD.
“WB đã hành động ngược lại với tuyên ngôn của mình. Họ không đầu tư năng lượng sạch khi có khả năng. Họ không ưu tiên năng lượng sạch so với nguồn năng lượng than đá truyền thống.”, Janet Redman, đồng giám đốc Mạng lưới Kinh tế và Năng lượng bền vững thuộc Viện Nghiên cứu Chính sách Washington nhận định.
Với 1,5 tỷ người trên toàn thế giới chưa được tiếp xúc với nguồn điện và nhiều hơn số đó đang phải chịu đựng những dịch vụ cung cấp điện “chập chờn” hoặc có giá “trên trời”, WB đã cố gắng thực hiện trách nhiệm giảm nghèo của mình một phần bằng cách cải thiện khả năng tiếp xúc với năng lượng.
Tuy nhiên, hiện nay WB đang đứng trước sức ép ngày càng tăng để các khoản tài trợ năng lượng không đồng nghĩa với việc tăng lượng phát thải carbon.
Khi WB phê chuẩn khoản vay cho nhà máy Medupi ở Nam Phi vào tháng tư năm nay, các quốc gia Anh, Italia, Hà Lan, Na Uy và Hoa Kỳ đã bỏ phiếu trắng để phản đối. Hoa Kỳ cho rằng dự án này không phù hợp với cam kết trở thành “người đi đầu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu” của WB.
Thẳng thừng và chua chát hơn, Karen Orenstein, phát ngôn viên của nhóm hoạt động môi trường Những Người bạn Trái đất cho rằng: “WB giỏi gây ra biến đổi khí hậu hơn là giảm nhẹ hay đối phó với nó.”
Về phần mình, WB cho rằng ngân hàng đã tiếp nhận một “nhu cầu lớn chưa từng có” đối với các khoản vay đầu tư cho năng lượng tái tạo và tăng hiệu suất năng lượng và rằng WB đã đáp lại bằng việc bổ nhiệm một chuyên gia về chính sách năng lượng sạch của Đại học California, ông Daniel M.Kammen, giữ chức Trưởng ban Năng lượng sạch đầu tiên của WB.
Trong một cuộc phỏng vấn, ông Kammen, người vừa được bổ nhiệm tháng trước, thừa nhận rằng WB từ lâu đã tập trung vào các dự án năng lượng lớn, trong đó có nhiều dự án nhiệt điện, song ông cũng khẳng định rằng điều đó đang thay đổi.
Ông cho biết các khoản tài trợ trong năm tài chính 2010 của WB là “hơi bất thường” vì dự án nhiệt điện ở Nam Phi và cũng vì tài trợ cho năng lượng tái tạo và cải thiện hiệu suất năng lượng tăng với tỷ lệ nhanh hơn tài trợ cho năng lượng hóa thạch.
Tài trợ của WB cho năng lượng tái tạo và hiệu suất năng lượng đã tăng khoảng 430% kể từ năm tài chính 2007 tới 2010, đạt mức kỷ lục 3,4 tỷ USD, theo Trung tâm Thông tin Ngân hàng.
Tài trợ cho các dự án năng lượng hóa thạch đã tăng khoảng 300% so với cùng kỳ. Song, “Chúng tôi có nhiều dự án năng lượng gió và năng lượng mặt trời và nhiệm vụ của tôi là nhân rộng những cơ hội đó”, ông Kammen cho biết.
Ông cũng bày tỏ rằng mối quan tâm của ông tại WB là giúp phát triển một hồ sơ đầu tư lớn về công nghệ năng lượng sạch phù hợp với tình hình ở nhiều địa phương khác nhau, đặc biệt là những cộng đồng nông thôn nghèo như ở Châu Phi, Trung Mỹ, vốn chưa được kết nối với lưới điện.
Tuy nhiên, ông cũng cho biết, trong tương lai gần WB có lẽ sẽ vẫn tài trợ cho năng lượng hóa thạch và ông từ chối lời kêu gọi ràng buộc chặt chẽ các quyết định cho vay của WB với lượng khí thải nhà kính từ các dự án.
Bởi lẽ, theo ông, không nên dùng một thước đo duy nhất để đánh giá, vì những dự án trả giá đắt về khí thải đôi khi lại có giá trị cao về mặt xã hội. Ông hy vọng sẽ tạo ra được một thước đo phù hợp không chỉ đánh giá được lượng khí thải mà cả các khía cạnh khác như tác động môi trường xã hội của một hệ thống năng lượng nhất định.
Việc bổ nhiệm ông Kammen làm Trưởng ban Năng lượng sạch và chức danh Trưởng ban Biến đổi khí hậu đầu tiên của WB dành cho ông Andrew Steer đã gây phản ứng trong các nhóm môi trường. Theo họ, điều này thể hiện dấu hiệu quan tâm sâu sắc tới sứ mệnh môi trường của WB, song thực tế nó chưa xứng đáng.
“WB đã phần nào đi đúng hướng biến đổi khí hậu nhưng nó chưa có bước tiến đủ nhanh và đủ sâu.”, ông Jake Schmidt, Giám đốc chính sách Khí hậu Quốc tế thuộc Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Quốc gia Hoa Kỳ nhận định.
