ThienNhien.Net – Bắc Cạn là tỉnh có nhiều khoáng sản, đặc biệt là chì, kẽm có trữ lượng lớn nhất so với các tỉnh miền núi phía bắc. Tỉnh xác định, khoáng sản là một trong thế mạnh phát triển kinh tế, tăng thu ngân sách. Tuy nhiên, đến nay chính quyền các cấp và ngành thuế địa phương chưa có cách nào để quản lý thuế và phí đối với khai thác khoáng sản có hiệu quả.
Quản lý thuế và phí, nhờ sự tự giác của doanh nghiệp
Trên địa bàn tỉnh hiện nay có hàng chục doanh nghiệp khai thác, chế biến khoáng sản chì, kẽm, sắt, đá xây dựng. Chính quyền địa phương và ngành thuế quản lý sản lượng khai thác, chế biến khoáng sản của các doanh nghiệp này gặp rất nhiều khó khăn, ngành thuế tính toán các loại thuế và phí bảo vệ môi trường trên cơ sở doanh nghiệp tự khai sản lượng.
Là huyện có nhiều mỏ khoáng sản nhất tỉnh, Phó Chi cục thuế huyện Chợ Đồn Ma Viết Thời cho biết: “Hằng tháng doanh nghiệp khai thác khoáng sản nộp bản kê khai sản lượng, trên cơ sở đó chúng tôi áp mức thuế và phí bảo vệ môi trường, sau đó ra thông báo số thuế và phí phải nộp cho doanh nghiệp. Kê khai sản lượng nhờ sự tự giác của doanh nghiệp, còn việc kê khai ấy có sát thực tế, đúng hay không thì chúng tôi khó mà biết được”.
Theo lý thuyết, để xem doanh nghiệp kê khai có đúng hay không thì chỉ có kiểm tra thì mới biết được. Nhưng trên thực tế, việc kiểm tra cũng rất khó phát hiện, vì doanh nghiệp khai thác bao nhiêu, chở ra khỏi địa bàn bao nhiêu, thời gian nào thì không ai có thể biết, vì dấu vết không còn.
Về nguyên tắc, doanh nghiệp khai khoáng phải có chứng từ, hóa đơn đầu ra, đầu vào, khi vận chuyển phải có phiếu xuất kho. Hầu hết phiếu xuất kho của doanh nghiệp cho cả lô hàng lên đến hàng trăm, hàng nghìn tấn quặng, chở trên cả đoàn xe ô tô, vận chuyển trong nhiều ngày. Trong lô hàng, đoàn xe ấy, có bao nhiêu tấn quặng, ô tô trà trộn, lẻn đi bán mà không cần hóa đơn, chứng từ thì chẳng ai biết được.
Cục trưởng Cục thuế tỉnh Hoàng Văn Phùng bức xúc: “Chúng tôi không đủ lực lượng và không có điều kiện thường trực tại các mỏ, cơ sở chế biến khoáng sản để kiểm soát sản lượng khai thác, chế biến doanh nghiệp mà thu thuế và phí nên rất khó quản lý. Việc kê khai nộp thuế và phí chủ yếu dựa vào sự trung thực của doanh nghiệp, việc kiểm soát kê khai đúng hay không cũng là rất khó”.
Ông Phùng cũng thừa nhận Nhà nước thất thu thuế và phí bảo vệ môi trường đối với khai thác, chế biến khoáng sản là thực tế đang diễn ra từ nhiều năm qua.
Loay hoay tìm cách quản lý
Những năm trước đây, tỉnh Bắc Cạn có Trạm kiểm soát liên ngành Bình Trung, cửa ngõ ra vào huyện Chợ Đồn, vận chuyển quặng, khoáng sản đã chế biến từ huyện Chợ Đồn đi tiêu thụ đều phải qua trạm này. Tại trạm này, có cán bộ thuế kiểm soát, ô tô chở khoáng sản đi qua đều phải xuất trình phiếu cân, hóa đơn xuất kho nên quản lý được thuế và phí. Khi Trạm liên ngành Bình Trung giải tán từ nhiều năm nay thì việc này không còn duy trì được nữa.
Sau đó, Cục thuế tỉnh lại phối hợp với Sở Công thương, Sở Khoa học và Công nghệ thí điểm đo khối lượng quặng, khoáng sản chở trên ô tô rồi tính ra trọng lượng làm cơ sở tính toán thuế và phí. Cán bộ thuế “ngồi canh” tại trạm Bình Trung, đếm ô tô, thống kê sản lượng vận chuyển của từng doanh nghiệp để tính thuế và phí. Song, việc này cũng không duy trì được lâu.
Khi thực hiện chế độ doanh nghiệp kê tự khai nộp thuế, việc buôn bán quặng lậu diễn ra thì quản lý thu thuế và phí gặp rất nhiều khó khăn, đến nay chính quyền các địa phương và ngành thuế trong tỉnh chưa có biện pháp gì để quản lý có hiệu quả nhằm chống thất thu cho ngân sách nhà nước.
Chủ tịch UBND huyện Chợ Đồn Hoàng Văn Mão vô cùng bức xúc trước việc không thể quản lý được việc khai thác, chế biến khoáng sản trên địa bàn dẫn đến thất thu thuế và phí.
Ông Mão đã đề nghị đặt hai trạm cân tại đèo So và Đông Viên để kiểm soát vận chuyển khoáng sản từ huyện ra bên ngoài, việc đặt hai trạm cân cũng đồng thời ngăn chặn vận chuyển quá tải để bảo vệ cầu, đường. Vấn đề này cần có sự đồng ý của tỉnh, đề xuất đã lâu mà chưa thấy cấp trên trả lời.
Cục trưởng cục thuế tỉnh Hoàng Văn Phùng ủng hộ đề xuất này, nhưng cho biết, không có tiền để mua sắm, lắp đạt hai trạm cân tại đèo So và Đông Viên.
Trong khi các cấp chính quyền, ngành thuế địa phương chưa có biện pháp nào để chống thất thu cho ngân sách thì hằng ngày vẫn có những đoàn xe ô tô nối đuôi nhau vận chuyển khoáng sản đi tiêu thụ.
Mặt khác, số thuế và phí mà các doanh nghiệp khai thác khoáng sản tự khai báo, đến nay còn nợ ngân sách nhà nước đã lên đến hàng trăm tỷ đồng, nhưng đang rất khó thu. Cục Phó Cục thuế tỉnh Hứa Đình Bích bức xúc: Nhiều thế hệ cha ông đã hy sinh xương máu để giữ tài nguyên của đất nước. Nay doanh nghiệp nợ thuế mà chây ỳ không chịu nộp, khai báo không trung thực là điều không thể chấp nhận được.
Phải chăng khoáng sản trên địa bàn đang làm giàu cho một nhóm người?
