Điện khí hóa châu Phi sẽ là một trong những thách thức quan trọng nhất của quá trình chuyển đổi năng lượng sạch toàn cầu. Tuy nhiên, đây cũng là thách thức đáng kể cho “lục địa đen”.
Oilprice trích dẫn dân số của châu Phi cận Sahara đang tăng nhanh nhất trên thế giới, dự kiến tăng gấp đôi vào năm 2050. Nói một cách dễ hiểu, vào giữa thế kỷ 21, cứ bốn người trên hành tinh thì sẽ có một người ở châu Phi cận Sahara.
Xem xét tầm quan trọng của dân số châu Phi trên trường toàn cầu và nhu cầu phủ xanh năng lượng sạch và đáng tin cậy, lục địa này đặt ra một thách thức đáng kể cho các mục tiêu khí hậu trên quy mô toàn cầu.
Khi châu Phi cận Sahara phát triển và công nghiệp hóa, nhu cầu năng lượng của khu vực sẽ tăng 1/3 trong thập kỷ tới. Đáp ứng nhu cầu này sẽ yêu cầu tăng gấp 10 lần công suất phát điện vào năm 2065.
Vấn đề là để tuân thủ các yêu cầu khử cacbon, châu Phi phải “đi tắt đón đầu” so với giai đoạn phát triển tiếp theo thông thường trong hành trình kinh tế của một khu vực đang phát triển.
Ngày nay, 600 triệu người trên khắp lục địa châu Phi vẫn thiếu khả năng tiếp cận năng lượng. Nhưng trong khi hầu hết nền kinh tế có may mắn phát triển nền kinh tế nhờ việc đốt nhiên liệu, các nhà lãnh đạo châu Phi đang phải đối mặt với nhu cầu cần thiết và hầu như chưa từng có tiền lệ là chuyển thẳng sang công nghệ xanh – công nghệ tiên tiến và tương đối tốn kém.
Điều trớ trêu là trong khi năng lượng châu Phi đang trỗi dậy, thì lục địa cũng đại diện cho một trong những thị trường quan trọng nhất về tiềm năng tăng trưởng sản xuất năng lượng tái tạo.
Lục địa này cực kỳ giàu khí đốt tự nhiên (được coi là bước đệm để tránh xa các nhiên liệu hóa thạch như than đá và dầu mỏ), cũng như có nhiều ánh nắng mặt trời, gió và các khoáng chất hiếm của Trái đất như lithium và coban, các thành phần của công nghệ tái tạo bao gồm các tấm pin mặt trời quang điện và pin lithium-ion cho xe điện và lưu trữ năng lượng tái tạo.
Các nhà đầu tư nước ngoài đã tràn vào châu Phi để phát triển các nguồn năng lượng nhằm củng cố an ninh năng lượng của chính họ. Nga và Trung Quốc đã đầu tư vào các thị trường năng lượng mới nổi ở châu Phi trong nhiều năm nhằm cạnh tranh để thiết lập sự thống trị trong khu vực và các nước châu Âu đang ngày càng đẩy mạnh vào Bắc Phi để xây dựng các trang trại năng lượng mặt trời quy mô lớn ở sa mạc Sahara.
Giờ đây, sau nhiều thập kỷ suy giảm, hoạt động sản xuất ở châu Phi cận Sahara đang có xu hướng đi lên và các tấm pin mặt trời được chế tạo ở châu Phi đã có giá thành cạnh tranh với các tấm pin mặt trời được chế tạo ở Trung Quốc.
Tuy nhiên, mặc dù châu Phi được đảm bảo sẽ trở thành thị trường năng lượng lớn tiếp theo trên thị trường năng lượng toàn cầu, nhưng không có gì đảm bảo rằng năng lực sản xuất năng lượng tái tạo mới này sẽ đáp ứng nhu cầu to lớn và cấp bách của các mạng lưới năng lượng của chính châu Phi.
Thay vào đó, các chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo đang được thiết lập bởi các quốc gia nước ngoài để phục vụ nhu cầu của chính họ. Đó là một vấn đề nan giải.
Châu Phi thực sự cần số tiền dòng vốn nước ngoài, nhưng họ cũng rất cần phát triển và tối ưu hóa nguồn lực vốn có. Xét cho cùng, một nửa dân số lục địa không có khả năng tiếp cận năng lượng đáng tin cậy – một rào cản cơ bản đối với sự phát triển.
Hơn nữa, những nguồn năng lượng tái tạo đó là một phần hoàn toàn cần thiết để châu Phi có thể đạt được các mục tiêu khử cacbon và nhiên liệu hóa thạch “đi tắt đón đầu” – đây là lợi ích ròng cho toàn hành tinh.
Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Khoa học Báo cáo tính toán rằng chi phí đầu tư rẻ nhất trong tất cả các tình huống để đạt được một mạng lưới năng lượng tái tạo ở châu Phi sẽ cần 298 tỷ USD.
Điệp Nguyễn (Theo Oilprice)
