Lần đầu tiên, lãnh đạo các địa phương vùng Tứ giác Long Xuyên (TGLX) đã ngồi lại bàn thảo để tìm ra hướng phát triển bền vững cho vùng. Liên kết được xem là “mệnh lệnh” của phát triển đưa vùng đất này trở thành một vùng đáng sống của người dân vùng ĐBSCL…
Đổi thay từng ngày
TGLX là vùng đất rộng lớn (tổng diện tích hơn 470.000ha) thuộc địa bàn 3 tỉnh An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang và TP.Cần Thơ, dân số khoảng 1,6 triệu người. Trước đây, phần lớn diện tích đất ở vùng TGLX còn hoang hóa, bị nhiễm phèn nặng, không thể sản xuất nông nghiệp. Do thiếu hệ thống thủy lợi nên việc sản xuất ở đây gặp rất nhiều khó khăn, năng suất thấp. Sản lượng lúa toàn vùng vào thời điểm đầu những năm 80 của thế kỷ 20 chỉ khoảng 600.000 tấn/năm.
Để khai thác hết tiềm năng, lợi thế – nhất là tiềm năng đất đai – Chính phủ đã có nhiều dự án đầu tư vào vùng TGLX như đào kênh, mương để rửa phèn, thoát lũ ra biển Tây kết hợp xây cống ngăn mặn; di dân – cấp đất, hỗ trợ tài chính phát triển sản xuất… Nhờ đó hiệu quả sản xuất tại vùng này tăng lên rõ rệt. Đến năm 2005, sản lượng lúa toàn vùng đạt hơn 3,45 triệu tấn. Năm 2012, nhờ hệ thống thủy lợi phát triển, sản lượng lúa đạt gần 5 triệu tấn (chiếm hơn 20% sản lượng lúa cả vùng ĐBSCL).
Hiện TGLX đã trở thành vùng trọng điểm sản xuất lúa gạo lớn nhất khu vực ĐBSCL với tổng sản lượng đạt gần 5 triệu tấn/năm. Cùng với Tiểu vùng Đồng Tháp Mười phía tả ngạn sông Tiền, TGLX có chức năng điều tiết thủy văn quan trọng cho toàn vùng ĐBSCL. Vào mùa lũ, vùng TGLX ngập tự nhiên sâu đến 3m, hấp thu một khối lượng lớn nước lũ, phù sa, tài nguyên thủy sản, giúp giảm ngập lụt cho các vùng phía hạ lưu. Đến mùa khô, nước lũ trong vùng trũng này bổ sung cho dòng chảy, giúp cân bằng ranh giới mặn – ngọt cho các tỉnh ven biển.
Tuy nhiên, tác động của biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng đến sinh hoạt và sản xuất ở vùng TGLX. Việc Trung Quốc xây dựng 7 đập thủy điện trên dòng chính sông Mekong làm ảnh hưởng nguồn nước ngọt về vùng ĐBSCL; đồng thời gây tổn thất về nguồn thủy sản nước ngọt. Bên cạnh đó, tình trạng suy giảm nước ngầm, sụt lún đất diễn ra gay gắt và khó lường; đa dạng sinh học đất ngập nước suy giảm do mất sinh cảnh; các khu bảo tồn hệ sinh thái đất ngập nước còn lại diện tích nhỏ và rời rạc. Vấn đề gia tăng canh tác lúa 3 vụ hàng năm trong đê bao khép kín ở vùng TGLX tăng nhanh từ sau năm 2000, dẫn đến đất đai có nguy cơ bị cạn kiệt dinh dưỡng; chi phí sản xuất gia tăng, lợi nhuận giảm…
Liên kết để phát triển
Mới đây, lần đầu tiên, Ban Điều hành Đề án Liên kết phát triển bền vững Tiểu vùng TGLX đã họp tại TP.Cần Thơ nhằm góp ý, hoàn thiện bản dự thảo đề án trình Bộ KHĐT thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ. Trước đó, thực hiện kết luận của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, 4 tỉnh, thành vùng TGLX cùng các nhà khoa học xây dựng dự thảo nội dung tầm nhìn chiến lược cho đề án; trong đó có 7 liên kết trọng tâm: Quy hoạch, kế hoạch (bố trí không gian phát triển); sản xuất và xúc tiến thương mại nông nghiệp, thủy sản; phát triển du lịch; quản lý nguồn nước, bảo vệ môi trường, đáp ứng đa mục tiêu và thích ứng biến đổi khí hậu; thu hút đầu tư; thiết lập hệ thống thông tin vùng; xây dựng thể chế chính sách cho tiểu vùng.
Ông Trương Cảnh Tuyên – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang – cho rằng: “Việc liên kết phát triển Tiểu vùng TGLX rất cần thiết và quan trọng; trong đó tầm nhìn của liên kết cần đặt trong quá trình quy hoạch và phát triển chung của toàn vùng ĐBSCL. Việc liên kết cần quan tâm đến sử dụng công nghiệp 4.0 ứng dụng vào phát triển nông nghiệp; đồng thời chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng đáp ứng tình hình mới”. Còn ông Mai Anh Nhịn – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang – đề xuất: “4 địa phương nên thống nhất cao về 7 lĩnh vực liên kết và thống nhất cách làm. Hiện do mới triển khai nên chúng ta không nên đặt ra quá nhiều phần việc, quá toàn diện… mà phải vào cuộc vừa làm, vừa rút kinh nghiệm và hoàn thiện dần”.
Ông Đào Anh Dũng – Phó Chủ tịch UBND TP.Cần Thơ – cho biết, Ban Điều hành tiếp tục hoàn thiện đề án để báo cáo Bộ KHĐT trong tháng 10 này để trình Thủ tướng Chính phủ vào tháng 12 tới. Mục đích cuối cùng của đề án này là nhằm xây dựng một Tiểu vùng TGLX phồn thịnh, nâng cao chất lượng sống của người dân, phát triển bền vững thông qua liên kết hợp tác, điều phối tốt giữa các địa phương trong tiểu vùng trong các lĩnh vực liên kết được xác định; trong đó phải có tầm nhìn đến năm 2030 vì đề án xác định Tiểu vùng TGLX là một vùng đáng sống của người dân ĐBSCL (nói riêng) và của Việt Nam (nói chung). Để đảm bảo tính bền vững của sự phát triển, tầm nhìn này được xây dựng dựa trên 3 trụ cột của phát triển bền vững (kinh tế, xã hội và môi trường). Thiếu một trong 3 trụ cột này, sự phát triển sẽ không bền vững và không thể đạt đến thịnh vượng.
Tại cuộc họp, 4 tỉnh, thành thống nhất trong tháng 10 và tháng 11.2017 sẽ chọn đơn vị xây dựng đề án chi tiết về liên kết Tiểu vùng TGLX (ước tính kinh phí khoảng 4,5 tỉ đồng).
