Dự đoán tương lai phát triển của thành phố, hiểu rõ đặc trưng riêng biệt của Hà Nội và nắm chắc mong muốn của người dân về diện mạo một Hà Nội mới là điều cần đặt ra trong quy hoạch Hà nội mở rộng. Cách thức quy hoạch sẽ quyết định khả năng thực tế, bởi quy hoạch không của riêng chính quyền mà phải là quy hoạch của công chúng. GS Tom Wright, chuyên gia quy hoạch đô thị ở Mỹ với hơn 20 năm kinh nghiệm, đã chia sẻ góc nhìn về quy hoạch cho một Hà Nội mở rộng.
Cách thức quy hoạch quyết định khả năng triển khai thực tế
Ý kiến của ông về kế hoạch mở rộng Hà Nội và vấn đề đặt ra đối với quy hoạch thành phố?
Là nhà quy hoạch thì phải xác định rõ các vấn đề mà cộng đồng đang đối mặt, làm việc về những vấn đề này theo đúng quy mô mà chúng tồn tại. Việc mở rộng địa giới Hà Nội có thể là điều hợp lý vì các bạn có khả năng và cơ hội giải quyết vấn đề như đúng với quy mô thực tế của vấn đề.
Khi mở rộng thì thành phố cần phải duy trì những điều nhỏ nhưng khiến Hà Nội đẹp và đặc biệt. Hà Nội nhắc tôi nhớ đến London, thành phố được mệnh danh là thân thiện với cư dân. Hà Nội có những công viên và hồ đẹp, khu dân cư và phố xá đẹp.
Trong quy hoạch, phải nhận diện được những nét đẹp độc đáo của Hà Nội và bảo tồn, duy trì những đặc điểm riêng của từng khu dân cư. Các bạn đang trong quá trình lập quy hoạch và đây là thời điểm cần sự tham gia của công chúng, cách thức mà người dân Hà Nội trông chờ sẽ được chứng kiến ở thành phố này.
Giống như ở New York, khi Thị trưởng Bloomberg bắt đầu quy hoạch 3 năm trước đây, và vừa hoàn thành quy hoạch, bắt đầu bước vào giai đoạn triển khai. Chỉ còn 1 năm nữa, ông ấy sẽ rời nhiệm sở. Ông ấy hiểu rằng mình đã khởi động một quy trình quy hoạch thành công cho 30 năm, và quy hoạch ấy cần những điều như sự ủng hộ của công chúng. Quy hoạch sẽ được tiến hành bởi chính quyền kế tiếp bởi đó không đơn giản chỉ là quy hoạch của riêng ngài thị trưởng, của một hội đồng hay chính quyền tại nhiệm, mà đó là quy hoạch của công chúng.
Quy hoạch và cách thức xây dựng quy hoạch rất quan trọng để tạo nên sức mạnh để tiến hành. Tôi nghĩ các bạn có thể nghĩ về việc áp dụng một quy trình tương tự đối với quy hoạch thành phố Hà Nội mở rộng.
Hà Nội không cần những tòa nhà giống hệt mọi thành phố trên thế giới
Ông nói rằng, phải lưu giữ các đặc điểm riêng đặc trưng của Hà Nội. Vậy theo ông các đặc điểm kiến trúc độc đáo nhất của
Hà Nội mà quy hoạch Hà Nội mới cần lưu giữ là gì?
Đó là sự kết hợp ảnh hưởng kiến trúc Á – Âu trong kiến trúc Hà Nội. Thành phố này nhắc tôi nhớ đến New Orleans, với những tòa nhà đẹp, duyên dáng được thiết kế bởi người Pháp … nhưng nó cũng hoàn toàn khác, bởi có những dấu hiệu châu Á rõ ràng. Cây cối, đường phố cũng rất xinh đẹp. Hà Nội hoàn toàn độc đáo và khác biệt.
Khi mở rộng, các bạn cần lưu giữ những nét đẹp riêng của Hà Nội, dù không phải mọi thứ phát triển theo lối độc đáo riêng biệt. Dù bạn định làm gì để cải thiện thành phố cũng cần hết sức thận trọng, không xóa mất phần chất lượng đặc biệt của thành phố này. Bởi vì sẽ rất dễ để xây được những tòa nhà giống hệt nhau, và giống như những tòa nhà ở New York, Florida, Băng Cốc, Đài Bắc…
 Biệt thự trên phố Phan Đình Phùng, Hà Nội. |
Nếu như các tòa nhà giống hệt như tòa nhà khác bạn có thể bắt gặp ở bất cứ nơi nào, tôi nghĩ nó không cần có mặt ở Hà Nội. Mọi thứ ở thành phố này phải thực sự thuộc về thành phố, và nó xuất hiện ở đây vì nó thực sự phản ánh nét đẹp Hà Nội.
Ở Mỹ, chúng tôi có những quy hoạch quá đà cho các khu đô thị nên bất cứ căn nhà nào cạnh nhau đều có giá trị y nhau, ngay khi người dân có đủ tiền để ở nhà đẹp hơn thì không tự cải tạo nhà mà chuyển sang khu giàu hơn, và đợi đủ tiền để chuyển tới một nơi mới tốt hơn. Cứ thế họ chuyển nhà liên tục. Điều đó khiến nước Mỹ không thể nào tạo ra đặc điểm cộng đồng dân cư mà Hà Nội có.
Mỹ là một quốc gia đa dạng, nhưng bởi quy hoạch kém, chúng tôi đã tạo ra nhiều cộng đồng mà mọi người trông giống nhau, thu nhập giống nhau, làm những việc như nhau khi rảnh rỗi. Nó khiến nơi đó rất nhàm chán. Khi đi dọc đường đê gần Hồ Tây, tôi thấy những ngôi nhà mới xây ngay sát nhà cũ, điều đó rất thú vị. Tôi cũng thấy người Hà Nội tận dụng không gian hẹp rất tốt cho cuộc sống của mình.
Người Hà Nội sẽ thiếu chỗ nghỉ chân
Sau một chương trình thăm ngắn ngày tại Hà Nội, ông thấy hiện nay điều gì thủ đô Hà Nội vẫn còn thiếu?
Một hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại, nguồn cung cấp điện. Cần phải hiện đại hóa tất cả các điều kiện về hạ tầng. Hà Nội cũng đã có hệ thống xe bus nhưng theo tôi cần phát triển mạnh hơn, với hệ thống đường dành riêng cho xe bus để giúp người dân đi lại xung quanh thành phố. Tôi không biết rõ về điều kiện sống của người dân và nhu cầu của họ, tôi không biết đủ thông tin về các trường để có thể nói các bạn cần nhiều hay ít hơn các trường học… Không thể chỉ trong vài ngày bạn có được các thông tin đó. Cần nhiều thời gian hơn để nắm rõ nhu cầu của cộng đồng và thực tiễn hiện nay.
Tuy nhiên, ấn tượng của tôi là các bạn có kế hoạch xây dựng khá nhiều các tòa cao ốc, trong khi lại thiếu chỗ để người ta nghỉ chân, thiếu không gian cây xanh, hồ bơi, bể nước để nghỉ ngơi. Cần mở rộng không gian nhiều hơn, vì suy cho tới cùng, quy hoạch là nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu sống của con người.
Phát triển công viên không chỉ từng cái độc lập mà trong một hệ thống công viên vì thông thường chúng phát huy tác dụng nhiều nhất khi nằm trong hệ thống liên kết với nhau. Một bản đồ quy hoạch không chỉ vẽ hệ thống đường xá mà còn là hệ thống không gian mở, cây xanh và công viên.
Trao đổi với người dân trước khi có bất kì quyết định nào
Khi mở rộng Hà Nội, đâu là những nhân tố chủ chốt mà chính quyền Hà Nội cần phải tính tới trong xây dựng quy hoạch?
Quy hoạch là một sản phẩm của những khuyến nghị cụ thể, trong đó dự đoán chính xác mức tăng trưởng và xác định đâu là điểm tốt nhất cần hướng tới, đâu là cách sử dụng đất hiệu quả nhất và các nguồn lực.
Trước hết cần nắm vững một cách chuẩn xác nhất có thể mức tăng trưởng, phát triển của thành phố này, không chỉ là mức tăng dân số sẽ như thế nào mà còn là dân số này thay đổi ra sao, dân số được trẻ hóa hay già hóa, được đào tạo tốt hơn hay kém hơn… Tiếp đến sẽ là các vấn đề như nền kinh tế, lĩnh vực nào sẽ phát triển nhanh nhất, và lĩnh vực nào có thể giảm. Sau đó là tính đến nhân tố môi trường, liệu có đủ năng lượng, điều kiện không gian…
Sẽ không thể dự đoán chính xác 100% nhưng cần có dự đoán tốt nhất về những gì có thể xảy ra. Từ đó đưa ra được nhu cầu của người dân là gì, những quang cảnh cần được xây dựng, tầm nhìn là gì để xây dựng nên quang cảnh ấy…
Sau đó, cần trao đổi với công chúng về những gì có thể diễn ra trong tương lai, tình hình thực tại và điều gì họ mong muốn được thực hiện, trước khi chính quyền ra bất kì quyết định nào liên quan đến quy hoạch. Cần cho công chúng biết các lựa chọn có thể.
Với tư cách là thủ đô của một nước, liệu Hà Nội cần đáp ứng yêu cầu đặc biệt nào về mặt quy hoạch đối với một thành phố thủ đô?
Tôi cho rằng Hà Nội cũng giống như London, Paris, có lợi thế để trở thành thủ đô của một nước. Các bạn cần tạo dựng một Hà Nội hấp dẫn thu hút thế giới, là trung tâm ngoại giao của quốc gia. Đó những điều các bạn cần thảo luận và biến thành sự thực.
Cần giữ sự khác biệt khu vực trong một quy hoạch hài hòa
Khi Hà Nội mở rộng, sẽ là một vùng diện tích rộng lớn nhưng với những mảng riêng biệt, với đồi núi, đồng bằng, sông hồ… và khu đô thị đông đúc sẵn có. Làm thế nào để có một quy hoạch hài hòa cho phát triển thành phố?
Giữ cho các khu vực đó vẫn khác biệt trong một quy hoạch hài hòa là rất quan trọng. Ở Mỹ chúng tôi cũng làm những điều tương tự.
Khi quy hoạch New Jersey, chúng tôi đã thiết lập một khu vực gọi là “thành phố gạch hồng”, bởi tất cả các tòa nhà đều được xây dựng bằng những viên gạch hồng. Và nó rất khác biệt với Soho, khu vực mà tất cả các tòa nhà được xây dựng như các hộp sắt đóng khung. Điều này tạo nên nét độc đáo, khác biệt cho từng khu vực, khiến cho thành phố trở nên thú vị hơn và người dân yêu thích hơn và muốn trở lại.
Sự khác biệt về đặc điểm địa lý trong một địa giới thành phố lớn là điều có thể hiểu. Quy hoạch cần dựa trên chiến lược phát triển thành phố trong đó làm rõ khu vực nào cần phát triển gì và khu vực nào không.
Giống như San Francisco cũng xây dựng chiến lược phát triển mới vào những năm 1980. Việc đầu tiên họ làm là xác định đâu là điểm độc đáo khác biệt của thành phố. Họ thấy rằng đặc điểm lớn nhất của thành phố là những ngọn đồi và họ quyết định làm nổi bật những ngọn đồi đó. Cuối cùng họ đưa ra quyết định trong quy hoạch cụ thể rằng bạn có thể xây dựng những tòa nhà cao ốc ở đỉnh đồi, và đảm bảo rằng những tòa nhà ở lưng đồi thấp hơn, thoai thoải theo sườn đồi. Đó là một chiến lược tuyệt vời.
Tôi không nói rằng các bạn nên áp dụng điều này với Hà Nội, nhưng các bạn cần nghĩ điểm nào là nét độc đáo của Hà Nội và khu vực ngoại vi, chỉ ra quy hoạch như thế nào để bảo tồn những khác biệt độc đáo ấy.
Và điều cần tránh nhất là biến Hà Nội trở thành giống như bất kì thành phố nào ở Đông Nam Á hay Mỹ…
Như ông nói, thì dường như việc mở rộng Hà Nội là một cơ hội để cải thiện và tạo ra một diện mạo mới cho Hà Nội qua quy hoạch?
Đúng vậy. Mở rộng tạo nên cơ hội để làm điều này, và chiến lược phát triển là bước tiếp theo để làm điều này. Nó sẽ tốn nhiều thời gian để quy hoạch có thể tạo nên sự thay đổi thực sự. Việc mở rộng địa giới hành chính là cách thức logic để đối mặt với các vấn đề Hà Nội hiện nay đang gặp phải. Tôi tin Hà Nội là địa phương dám thay đổi để làm nên điều tốt đẹp
