ThienNhien.Net – Theo tỉnh lộ 616 ngược lên huyện miền núi Tiên Phước ta sẽ bắt gặp làng cổ Lộc Yên trên lưng chừng những quả đồi hình bát úp. Ở nơi đó, những ngôi nhà thường hướng ra những mảnh ruộng hẹp, thanh bình bên những vườn cây đầy tiếng chim, trong màu xanh mát của đất trời. Làng Lộc Yên (xã Tiên Cảnh, huyện Tiên Phước, Quảng Nam) là một mẫu làng cổ miền núi hiếm hoi còn khá nguyên vẹn.
Làng cổ Lộc Yên đã trên 200 tuổi. Những ngôi nhà rường mới nhất ở đây cũng tròm trèm 150 năm. Đình làng bằng gỗ mít to nhất huyện Tiên Phước cũng nằm ở Lộc Yên, tiếc là đã bị phá dỡ thời chống Pháp. Lộc Yên là một làng cổ đặc thù, khác hẳn với những làng cổ Đường Lâm, Phước Tích, bởi đây là vùng cư dân thuần nông nghiệp, lại nằm ở vùng bán sơn địa, không gian nhà – ngõ – vườn – ruộng – đồi núi gắn bó một cách hết sức hài hòa, thân thiện. Con đường vào làng mới được láng bê tông nên tương đối bằng phẳng, còn lại những lối đi vào các xóm, ngõ đều rất quanh co, gấp khúc cùng những con dốc nhỏ ẩn hiện bên bờ đá cổ xưa.
Lộc Yên không chỉ đơn thuần là quần thể những ngôi nhà cổ mà còn có một không gian tổng thể, tạo nên một vẻ đẹp rất đặc trưng nhưng cũng thật bình dị. Những ngõ làng Lộc Yên quanh co theo triền núi, hai bên đường làng là hàng cau cao vút, những thửa ruộng lúa vào vụ gặt ánh vàng lên trên nền xanh của cây và của bầu trời. Những con đường lát đá dẫn lên các nhà cổ rợp bóng cây đẹp như tranh vẽ và ở đó còn có những người dân quê thuần hậu, chất phác, giản dị, thật thà và vô cùng mến khách.
Không giống như bất kỳ nơi nào khác, Lộc Yên có một nét đặc trưng riêng biệt, đó là những lối vào nhà được dựng toàn bằng đá. Không khỏi ngạc nhiên khi thấy người dân nơi đây đã biết tận dụng những viên đá, có khi là những phiến đá bằng phẳng, vuông vức tạo nên những bức tường đá, những chiếc cổng và những ngõ đá vô cùng độc đáo, đặc biệt khi không cần bất kỳ một thứ vôi vữa nào kết dính. Qua thời gian hàng trăm năm, những bức tường đá, những chiếc cổng đá ấy vẫn đứng vững trãi, không hề suy chuyển hay sụp đổ vì bất kỳ lý do nào.
Chúng tôi đi qua các thôn 2, thôn 3, thôn 4, qua làng cổ Lộc Yên và nhiều nơi khác nữa, đâu đâu cũng thấy những bức tường đá, những chiếc cổng đá mang vẻ đẹp tận tụy của thời gian. Cụ ông Nguyễn Văn Điệp, 87 tuổi ở thôn 4 Tiên Cảnh hào hứng khoe: “Những chiếc cổng đá, ngõ đá và đường làng được lát đá dễ có đến hơn trăm năm chứ không ít. Từ hồi tôi sinh ra đã có rồi, chỗ nào hư hỏng là bà con lại tự động nhặt đá lát lại ngay. Chính vì thế mà những hàng rào đá, những ngõ đá vẫn còn lại gần như nguyên vẹn cho đến ngày nay.”
Bước vào cổng làng, điều ấn tượng nhất vẫn là những hàng rào đá, có hàng rào cao ngang vai người. Có lẽ những hàng rào này đã được dựng lâu lắm nên rêu phong đã in dấu và cỏ mọc xanh mướt. Giữa buổi trưa hè, với cái nóng oi ả, được đi trong những hàng rào đá, phía trên là những cây bàng, cây xoan tỏa bóng mát, lòng người như dịu lại.
Không chỉ làm hàng rào, những bức tường đá còn làm nhiệm vụ ngăn chặn những khối đất bất chợt lở xuống từ những mảng đồi có nền đất yếu phía trên, bảo vệ cho những ngôi nhà nằm bên núi, hay những mảnh ruộng nhỏ, những vườn rau đủ loại nằm dưới chân núi. Những miệng giếng nước lúc nào cũng trong vắt được bao bọc bởi những bức tường đá, tạo nên những khuôn viên vô cùng nên thơ, riêng có. Và những con đường làng quanh co uốn lượn theo những cánh đồng, theo chân núi cũng được lát bằng những phiến đá đã nhẵn bóng theo bước chân người đi cùng năm tháng. Hai bên lối đi, những hàng cau xanh vươn lá, trổ những búp hoa lấm chấm trắng rơi nhè nhẹ xuống đường làng, cảnh vật thật sự yên bình.
Làng Lộc Yên hiện vẫn còn hơn mười ngôi nhà cổ trên 200 năm tuổi, mang đậm lối kiến trúc nhà cổ truyền của người Quảng Nam xưa. Làng Lộc Yên có tuổi đời không cao hơn những làng trong vùng nhưng được gọi làng cổ chính là nhờ còn giữ được lượng nhà cổ đáng kể. Phía sau nhà tựa lưng vào núi vững chãi. Phía trước nhà nhìn ra ngõ đá sâu hun hút dẫn lối xuống vũng ruộng xanh ngút mắt. Không cầu kì mà tự nhiên, mỗi ngôi nhà chẳng khác nào một biệt thự.
Những hàng rào, những lối ngõ đẹp là thế, chỉ cách đường tỉnh lộ 616 vài ba trăm mét, trong khi ngoài ấy xô bồ, ồn ã thì nơi đây cảnh vật lại sâu lắng, yên bình. Nếu một lúc nào được đến nơi đây, hẳn không ai có thể nào dửng dưng được với vẻ đẹp thanh bình của miền quê kiểng này. Làng cổ Lộc Yên là một món quà của thiên nhiên. Thiên nhiên đã ban cho con người một không gian lý tưởng còn con người đã kiến tạo, giữ gìn được những sản phẩm rất có giá trị ấy.
