Dự thảo Nghị quyết “Chấm dứt ô nhiễm nhựa: Hướng tới một công cụ ràng buộc pháp lý quốc tế” là một cam kết mang tính chất lịch sử chấm dứt ô nhiễm nhựa tại các quốc gia trên toàn thế giới. Nội dung của Nghị quyết hướng đến một cam kết có tính chất pháp lý toàn cầu và ấn định thời hạn nhất định cho mỗi quốc gia phải tìm kiếm vật liệu thân thiện với môi trường, nâng cao tính chất tuần hoàn của nhựa, giảm rác thải nhựa, tăng cường tái chế.
Đề xuất đa dạng các giải pháp
Dự thảo Nghị quyết “Chấm dứt ô nhiễm nhựa: Hướng tới một công cụ ràng buộc pháp lý quốc tế” đã bày tỏ sự đồng lòng của 175 quốc gia trên thế giới về nhiệm vụ phải ứng phó với tác động tiêu cực của rác thải nhựa đến môi trường, xã hội và sự phát triển kinh tế bền vững của các quốc gia trên thế giới. Họ cũng thừa nhận rằng, ô nhiễm nhựa bao gồm cả hạt vi nhựa, một phân tử rất nhỏ của nhựa đang hiện hữu trong môi trường tự nhiên và trong thực phẩm.
Đồng thời, Dự thảo Nghị quyết cũng lưu ý những tác động cụ thể của vấn nạn ô nhiễm nhựa đối với biển, môi trường biển và các môi trường khác, đặc biệt trong môi trường biển, vấn đề ô nhiễm nhựa có tính chất xuyên biên giới và cần được giải quyết với những hành động tích cực ở nhiều quốc gia khác nhau để ngăn chặn.
Dự thảo Nghị quyết cũng khẳng định lại nghị quyết của Đại hội đồng Liên hợp quốc số 70/1 ngày 25 tháng 9 năm 2015, đã thông qua Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững; Khẳng định lại các nguyên tắc của Tuyên bố Rio về môi trường và phát triển bền vững vào năm 1992; đồng thời nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về tăng cường ứng dụng khoa học và xây dựng chính sách ở tất cả các cấp của mỗi quốc gia trong việc cải thiện hiểu biết về tác động toàn cầu của ô nhiễm nhựa đối với môi trường, thúc đẩy hiệu quả và các hành động tiến bộ ở cấp địa phương, khu vực và toàn cầu.
Dự thảo Nghị quyết nhắc lại các nghị quyết của Hội đồng Môi trường Liên hợp quốc và khẳng định nhu cầu cấp thiết phải tăng cường điều phối, hợp tác và quản trị toàn cầu để thực hiện các hành động ngay lập tức hướng tới việc loại bỏ lâu dài ô nhiễm nhựa, trong môi trường biển và các môi trường khác; tránh phương hại từ ô nhiễm nhựa đối với hệ sinh thái và con người, các hoạt động phụ thuộc vào chúng.
Công nhận nhiều phương pháp tiếp cận, các giải pháp thay thế bền vững và ứng dụng công nghệ để giải quyết vòng đời đầy đủ của chất dẻo, tăng cường hợp tác quốc tế để tạo điều kiện tiếp cận công nghệ, nâng cao năng lực và hợp tác khoa học kỹ thuật; đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải đa dạng hóa các giải pháp thực hiện giảm nhựa ở mỗi quốc gia.
Dự thảo Nghị quyết cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy thiết kế bền vững của sản phẩm và vật liệu để chúng có thể được tái sử dụng, tái sản xuất hoặc tái chế và do đó được giữ lại trong nền kinh tế cũng như giảm thiểu việc tạo ra chất thải, góp phần đáng kể vào việc sản xuất và tiêu thụ nhựa bền vững.
Dự thảo Nghị quyết cũng đề cao những nỗ lực của chính phủ và các tổ chức quốc tế, đặc biệt là thông qua các kế hoạch hành động, sáng kiến và công cụ quốc gia, khu vực và quốc tế, bao gồm cả các hiệp định đa phương. Chẳng hạn như các sáng kiến G7 và G20, bao gồm các kế hoạch hành động của năm 2015 và 2017 về Giải quyết rác thải ở biển; Tầm nhìn Đại dương Xanh Osaka; Khung thực hiện G20 Nhựa Đại dương; Khung hành động ASEAN về rác thải biển và Tuyên bố Bangkok về Chống các mảnh vỡ biển; Lộ trình APEC về các mảnh vỡ biển và giảm nhựa và ô nhiễm vi nhựa; Tuyên bố của các nhà lãnh đạo AOSIS năm 2021 và Tuyên bố về Caricom của St Johns; Công ước Basel về kiểm soát sự di chuyển xuyên biên giới của các chất thải nguy hại và Xử lý; Kết quả của Hội nghị Bộ trưởng về Ô nhiễm nhựa và rác thải ở biển 2021…
Cam kết giảm nhựa bằng một công cụ ràng buộc pháp lý giữa các quốc gia
Dự thảo Nghị quyết “Chấm dứt ô nhiễm nhựa: Hướng tới một công cụ ràng buộc pháp lý quốc tế” cũng nhấn mạnh cần thiết phải thiết lập một Ủy ban liên chính phủ về ô nhiễm nhựa để thực hiện đàm phán. Dự kiến, Ủy ban này sẽ hình thành và hoạt động vào nửa cuối năm 2022 với tham vọng hoàn thành một Nghị quyết mang tính ràng buộc pháp lý hoàn chỉnh vào năm 2024. Công cụ ràng buộc pháp lý này nhằm đưa ra một cam kết để xây dựng năng lực và hỗ trợ tài chính hiệu quả giữa các nước phát triển và các nước đang phát triển trong quá trình chuyển đổi.
Một công cụ pháp lý có tính ràng buộc cũng xác định các mục tiêu cụ thể nhằm thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ bền vững nhựa, bao gồm thiết kế sản phẩm và quản lý chất thải hợp lý với môi trường; thông qua các phương pháp tiếp cận hiệu quả tài nguyên và kinh tế tuần hoàn. Đồng thời thúc đẩy các biện pháp hợp tác quốc gia và quốc tế để giảm thiểu nhựa ô nhiễm môi trường biển.
Về phía các quốc gia cũng phải xây dựng, thực hiện và cập nhật các kế hoạch hành động quốc gia thể hiện các phương pháp tiếp cận dựa vào quốc gia để đóng góp vào các mục tiêu của công cụ; Thúc đẩy các kế hoạch hành động quốc gia nhằm ngăn chặn, giảm thiểu và loại bỏ ô nhiễm nhựa. Và để hỗ trợ khu vực và quốc tế, hàng năm, các quốc gia phải cập nhật báo cáo quốc gia vào thời điểm thích hợp; Định kỳ đánh giá tiến độ thực hiện công cụ; Định kỳ đánh giá hiệu quả của công cụ trong việc đạt được mục tiêu; Đưa ra các đánh giá khoa học và kinh tế xã hội liên quan đến nhựa sự ô nhiễm; Nâng cao kiến thức thông qua nâng cao nhận thức, giáo dục và thông tin…
Công cụ pháp lý này cũng khuyến khích hành động của tất cả các bên liên quan, bao gồm cả khu vực tư nhân, và thúc đẩy hợp tác ở cấp độ toàn cầu, khu vực, quốc gia và địa phương; Các quốc gia cũng thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các sản phẩm bền vững, giá cả phải chăng, sáng tạo và các phương pháp tiếp cận hiệu quả về chi phí…
Được biết để chuẩn bị cho Ủy ban đàm phán liên chính phủ về ô nhiễm nhựa, Giám đốc điều hành UNEP được yêu cầu triệu tập một nhóm công tác mở đặc biệt để chuẩn bị cho công việc của ủy ban đàm phán liên chính phủ nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa. Cuộc họp này được tổ chức vào đầu tháng 6 năm 2022 tại Dakar, Senegal nhằm rà soát các điều khoản về môi trường có liên quan đến rác thải nhựa đã được quy định trong các công ước quốc tế và đa số các nước thành viện đã tham gia. Đây là bước khởi đầu đầu tiên cho quá trình đàm phán các điều khoản cam kết với các quốc gia trong thời gian tới.
