Yên Bái có sông Hồng và sông Chảy chảy qua với tổng chiều dài gần 200 km. Sông Hồng với gần 100 km có 48 ngòi phụ lưu, lớn nhất là ngòi Thia, ngòi Lao, ngòi Hút và ngòi Lâu; sông Chảy có 32 chi lưu, cả hai sông đều bắt nguồn từ các dãy núi cao, khi lượng nước đổ về đem theo nhiều cát, sỏi tạo thành các điểm mỏ trên sông.
Ðây là tài nguyên cần được khai thác hợp lý, bảo đảm nguồn thu cho ngân sách nhà nước, vừa bảo đảm an toàn giao thông đường thủy và chống thay đổi dòng chảy gây sạt lở bờ sông.
Năm 2018, do buông lỏng quản lý tài nguyên trên sông, cho nên một số cá nhân và doanh nghiệp đưa tàu hút cát vào khai thác rầm rộ, gây mất an ninh trật tự tại địa bàn. Trước tình hình này, UBND tỉnh có Văn bản 2715/UBND ngày 16-11-2018 đình chỉ 10 giấy phép của chín đơn vị gồm: Công ty cổ phần Khai thác chế biến Khoáng sản Trường Phát, Công ty TNHH Minh Phú, Công ty TNHH Mạnh Lâm, HTX Dịch vụ Ðầm Mỏ, HTX Dịch vụ tổng hợp Hoàng Thắng, Công ty cổ phần Ðầu tư Xây dựng Thương mại Long Phú Cường, Công ty TNHH Linh Huy Hoàng, HTX Dịch vụ tổng hợp Hương Giang, HTX Khai Minh (hai giấy phép). Ðồng thời, yêu cầu UBND các huyện, thành phố chấn chỉnh việc quản lý khai thác khoáng sản trên sông, chấm dứt tình trạng mở các bãi mua bán cát sỏi trái phép.
Tại TP Yên Bái (tỉnh Yên Bái), nhiều đơn vị cố ý tháo dỡ hộ lan quốc lộ 32, tự mở lối rẽ vào điểm tập kết cát, sỏi, gây mất an toàn giao thông trên tuyến, dùng xe tải chở vật liệu quá tải trọng, nhưng thanh tra giao thông không xử lý triệt để.
Qua kiểm đếm, có 22 điểm tập kết cát, sỏi dọc sông Hồng, nhưng chỉ có ba đơn vị được UBND tỉnh cấp phép cho thuê đất, còn lại đều là đất 5%, đất ở lâu dài, được các đơn vị sử dụng làm bãi tập kết vật liệu, vi phạm Luật Ðất đai.
Qua rà soát các đơn vị vi phạm trong hoạt động khai thác tập kết kinh doanh cát, sỏi, TP Yên Bái đã lập biên bản vi phạm hành chính và ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 23 cá nhân về hành vi tự ý chuyển mục đích sử dụng đất với số tiền 26 triệu 500 nghìn đồng. Lập biên bản vi phạm hành chính đối với HTX Khai Minh về hành vi khai thác cát nằm ngoài ranh giới, diện tích mỏ được cấp, số tiền xử phạt là 10 triệu đồng và tước giấy phép hoạt động một tháng.
Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Trấn Yên Nguyễn Quang Trung cho biết, trước những sai phạm của các đơn vị khai thác cát sỏi trên sông Hồng, Chủ tịch UBND huyện Trấn Yên ban hành bảy quyết định xử phạt bảy cá nhân có hành vi sử dụng đất để tập kết, kinh doanh cát sỏi trái phép với số tiền hơn
161 triệu đồng, buộc các cá nhân vi phạm phải nộp lại số tiền thu lời bất chính là 115 triệu đồng. Ðã xử phạt và truy hồi số lợi bất chính hơn 426 triệu đồng vào kho bạc nhà nước. Ðến nay, phần lớn các cá nhân vi phạm khai thác, tập kết, kinh doanh cát sỏi tại huyện Trấn Yên đã ngừng hoạt động.
Báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh cho thấy, hiện tại Yên Bái cấp 15 giấy phép hoạt động khai thác cát, sỏi, trong đó trên sông Hồng có chín giấy phép (huyện Văn Yên có hai, Trấn Yên có ba, TP Yên Bái có bốn giấy phép); trên sông Chảy có sáu giấy phép (huyện Lục Yên có năm, Yên Bình có một giấy phép).
Một số đơn vị có giấy phép nhưng hết thời hạn, vẫn cố tình khai thác cát, sỏi với lý do: Ðang hoàn thiện hồ sơ cấp phép, chỉ vài ngày nữa sẽ đủ giấy tờ theo quy định. Tình trạng dùng thuyền nhỏ, lợi dụng đêm tối đến các điểm mỏ trên sông Hồng hút trộm vẫn xảy ra, lực lượng chức năng không kiểm soát được.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái Nguyễn Văn Khánh khẳng định: Ðể quản lý và chấn chỉnh tình trạng khai thác tràn lan cát, sỏi trên sông, UBND tỉnh tiếp tục tăng cường kiểm tra, xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm có liên quan hoạt động khai thác, tập kết cát, sỏi trên địa bàn, góp phần bảo đảm an ninh, trật tự ở địa phương.
Thông qua kiểm tra, xử lý vi phạm kết hợp tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật đối với các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Ðối với những giấy phép không thuộc thẩm quyền của Yên Bái, tỉnh yêu cầu các chủ mỏ hoàn thiện thủ tục theo đúng quy định pháp luật, nếu không sẽ kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản.
