ThienNhien.Net – Kể từ ngày bãi rác thành phố Lai Châu (tại bản Phan Lìn – San Thàng – thành phố Lai Châu) đi vào sử dụng đến nay đã được 5 năm. 5 năm cũng là quãng thời gian người dân bản Nà Bỏ (xã Bản Giang – Tam Đường) phải ăn, uống, tắm giặt bằng nguồn nước bị nhiễm nước rỉ từ bãi rác…
Hơn 100 hộ dân kêu cứu
Suốt từ năm 2009 đến nay, hễ có một đoàn tiếp xúc cử tri của xã, của huyện, của tỉnh hay của Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh đến tiếp xúc tại xã bà con nhân dân bản Nà Bỏ, xã Bản Giang đều phản ánh về tình trạng nguồn nước sinh hoạt duy nhất của bản bị ô nhiễm do nhiễm nước rỉ từ bãi rác thành phố Lai Châu. Tại Kỳ họp thứ 9 HĐND tỉnh khóa XII vừa qua, các đại biểu HĐND huyện Tam Đường cũng đã chất vấn Giám đốc Sở TN&MT về nội dung này. Trên nghị trường mọi việc phải giải quyết có trình có tự nhưng ngoài hiện trường gần 500 người dân của bản không có lựa chọn nào khác ngoài mó nước bị nhiễm bẩn.
Anh Vàng Văn Tiết – một người dân trong bản quả quyết: “Từ khi cái bãi rác và nghĩa trang Phan Lìn đi vào hoạt động, cứ vào mùa mưa là nước mó của bản chúng tôi đục ngầu, vừa hôi vừa tanh, không thể ăn được. Lúc ấy nếu nhà nào hứng được nước mưa thì còn có nước ăn chứ không thì…” Câu nói của anh Tiết bị bỏ lửng cùng với sự thắc mắc của chúng tôi về sự an toàn của nguồn nước và sức khỏe của những người bất đắc dĩ phải dùng nguồn nước này.
Bản Nà Bỏ đã an cư ở vùng đất này từ bao giờ thì đến cả người già trong bản cũng không nhớ. Bao đời nay, những phận người sinh ra và lớn lên nơi này đều chỉ biết đến một nguồn nước duy nhất là cái mó nước giữa bản. Bà con trong bản đã ơn trời cho một nguồn nước quanh năm trong vắt, mùa đông thì ấm áp, mùa hè lại mát lạnh cho đến năm 2009 khi nghĩa trang Phan Lìn và bãi rác thành phố đi vào hoạt động.
Mùa mưa đầu tiên, nước đục, nước hôi thối ở đâu cứ ùn ùn đẩy ra từ mó nước, người dân trong bản chẳng ai hiểu chuyện gì, mấy người ưa thêu dệt đã đặt ra chuyện thần này, thánh nọ trừng phạt dân bản, khiến bà con nháo nhác. Để tìm hiểu nguyên nhân, những thanh niên trong bản đã lận ngược mó nước và vấn đề đã sáng tỏ ngay khi họ vượt qua ngọn núi đầu bản, đến bãi rác thành phố. Nhiều người không thể tin rằng, bãi rác nằm cách bản hẳn một quả núi, còn nguồn nước thì chảy ngầm trong lòng núi ra. Sau khi xem xét kỹ bà con phát hiện ra những khe cát tơ lớn phía cuối bãi rác. Để chắc chắn có người đã mang cả bao tải trấu lên rắc ở khe nứt và y như rằng ở mó nước trong bản trấu cũng trôi ra ùn ùn. Vậy là bãi rác không có hệ thống thu gom nước thải, nước rỉ nên khi mưa đến những thứ nước uế tạp đó dồn cả vào những khe nứt hở, rồi chảy về mó nước bản Nà Bỏ.
Mùa này, không có mưa, nước của mó cũng không còn đục ngầu, bốc mùi như nước cống nhưng lúc nào cũng trông như canh hến. Những vẩn bẩn lẫn trong nước bám vào những sợi tơ rêu tạo thành một lớp bùn mỏng phủ lên những khối đá. Chị Lò Thị Chim đang giặt ở mó nước kể: “4 năm về làm dâu ở đây ngày nào tôi cũng phải ra đây giặt rũ nhưng chưa một lần tôi được dùng nước sạch. Mùa khô, không có mưa thì nước lờ đờ vẩn đục, mùa mưa thì nước đục ngầu và rất thối. Có lần tôi đi giặt còn thấy rất nhiều túi nilon rác trôi từ mó nước ra”.
Bệnh cũng phải ăn
Bởi là mó nước duy nhất của bản nên cho dù hiện nay, nước không còn được sạch như trước thì nhiều hộ dân vẫn chỉ biết trông vào nguồn nước này. Trưởng bản Vầy Văn Chứ cho biết: “Sau khi có hiện tượng nước bị nhiễm bẩn, nhiều hộ dân trong bản cũng đã đầu tư đào giếng, hiện nay cả bản có 8 giếng nước nhưng chỉ có 4 giếng có nước quanh năm. Những giếng có nước quanh năm ấy cũng chỉ có khoảng vài mét nước, chỉ đủ cho một, hai hộ dùng, số hộ còn lại vẫn phải nhờ nước mưa và ăn nước mó. Dù bẩn, dù biết là nguy hiểm nhưng người dân vẫn chả còn lựa chọn nào khác. Phải liều mà ăn thôi!”
Đã 5 năm nay, người dân nơi đây loay hoay với bài toán khó giải này. Việc kéo nước từ các mó nước khác về hầu như là không thể mà nguồn nước gần nhất, theo Bí thư Chi bộ bản Nông Văn Đức cho hay chỉ là đưa từ thành phố về. Một số cơ quan, người có trách nhiệm của tỉnh, của huyện cũng đã xuống thị sát tình hình và đưa ra lời khuyên cho bà con rằng mỗi hộ nên trang bị một chiếc máy lọc nước. Tuy nhiên với các hộ dân nơi đây, giá một chiếc máy lọc nước khoảng 3 triệu đồng là một khoản tiền không nhỏ nên hầu như chẳng có hộ nào mua và họ lại đánh bạc số phận mình với những chất độc hại đang ngày đêm đầu độc dân bản qua mó nước kia.
Trưởng bản Vầy Văn Chứ khẳng định: “Không biết có phải do mó nước không nhưng mấy năm trở lại đây các bệnh như tiêu chảy, tả, bệnh về mắt, bệnh ngoài da trong bản đã tăng lên đáng kể. Các dịch bệnh này thường xuất hiện vào mùa hè, đó cũng là thời điểm mó nước đục nhất, hôi nhất trong năm vì khi đó chính là mùa mưa. Đối tượng mắc nhiều nhất là trẻ em có thể vì các cháu thích tắm, ngụp lặn ở mó nước”. Trưởng bản Chứ cũng cho biết thêm, ngoài con người, những ao cáo sử dụng nước từ mó nước của bản những năm gần đây tỷ lệ cá chết cũng cao hơn nhiều. Bà con cho rằng cá bị sặc bùn do nước đục và bị nấm mà chết.
Anh Vàng Văn Tiết ngán ngẩm: Còn nguồn nước nào đâu mà chả ăn nước mó. Nó đã chết người được ngay đâu. Biết là hại, là bệnh nhưng bệnh cũng vẫn phải ăn chứ biết làm sao. Chúng tôi chỉ biết cố gắng ăn chín, uống sôi thôi chứ các loại hóa chất, rác thải thì chả biết làm thế nào…
UBND tỉnh vào cuộc
Sau khi có kiến nghị của cử tri, đại biểu HĐND tỉnh, ngày 18/12 vừa qua, đồng chí Lê Trọng Quảng – Phó Chủ tịch UBND tỉnh đã đích thân trực tiếp đến thị sát tại bãi rác và kiểm tra nguồn nước của bản. Tại đây ông Lê Trọng Quảng đã quyết liệt chỉ đạo các Sở, ngành, cơ quan chuyên môn cần nghiên cứu, tham mưu cho UBND tỉnh những cơ chế, biện pháp quản lý chặt chẽ bãi rác đặc biệt là việc xử lý triệt để nước rỉ từ bãi rác, không để nước rỉ rác chảy ra gây ô nhiễm môi trường. Đối với mó nước của bản, ông Lê Trọng Quảng chỉ đạo cần lấy mẫu nước phân tích các chỉ số, thành phần sinh, hóa để đánh giá chất lượng nguồn nước mỗi tháng một lần. Riêng các tháng cao điểm trong mùa mưa cần lấy mẫu nước 3 lần một tháng để phân tích, tìm nguyên nhân và phương án xử lý. Nếu đến tháng 12/2015 nguồn nước không đảm bảo thì tỉnh sẽ tìm phương án bố trí nguồn nước khác cho người dân.
Vậy là chuyện ăn nước thải từ bãi rác của bà con bản Nà Bỏ sẽ có cơ hội sớm kết thúc. Lúc này, 478 người trong bản đang khấp khởi chờ ngày đó đến thật nhanh để thôi phải chịu cảnh nước đục, nước hôi, thối mà vẫn phải ăn như bây giờ.
